JACAYL: XAQIIQ MISE MALA AWAAL.?

Maqaalkan erayga jacayl waxan u adeegsanaya xidhiidhka dhex mara laba jinsi oo kala duwan wakhtiga guurka ka hore, iyagoo ujeedadoodu tahay inay dhistan reer ama noqdan Aabe iyo Hooyo abuura nolol ka banan dihaal iyo turanturoyin wixi suuro gal ah.

Ano ka duulaya kitabka Quranka iyo Sunada Suubaneheeni  Ina Abdilahi Binu Abdimudalib (SCW), waxan qirsanay inuu jacaylku yahay wax jira, taasina aanay ahayn wax u bahan in lays waydiiyo ama laga doodo.

Balse erayga jacayl aan  ka eego dhawr dhinac oo kala duwan,  markan ka hadlayno Jacayl shaki kuma jiro inu yahay magac koobsanaya arimo badan, lakin si fudud an ugu kala qaybin jacayl Dabeeciya iyo mid Damciya(Dareen).

Jacayl Dabeeciya waxan uga jeeda jacaylka dhex mara qofka  iyo bi’ada uu xidhidhka la leeyey, tusale: Adiga iyo Rabigaa, Rasulkii Subanaa, qoyskina, asxabta, iyo dadka ad lawadagto nolosha maalin laha.

Jacayl Damciya ama Dareeniya, oo ah kan u socodo, waxan uga jeeda ka dhex mara wiil iyo gabadh, ku kulmay mid kamida saxadaha nolosha, iskul, safar, munasibad, aladaha isgadhsinta casriga iyo wixi lamida.

Labadan ruux waxay munasib u arkeen markay cabaar midkasta si gaara naftiisa ula faqay inay ka wada hadli karan sida ugu fudud eey noloshooda kali kaligaa isku darsan karan, waxanay isku afgarten inay bilaaban waxan  dhaqankeena unaqaan “Hasaawe”.

Inta lagu guda jiro Hasaawaha ama waxan ula baxay “Wada Hadal Nololeed” ee  ku saabsan dhisida reer curdina iyo u babac dhigida nolol u ehela mashaqo iyo dhib joogta, aya waxa inta badan dhaca inuu abuuro waxay dadka inta badani u yaqanan Jacayl.

Hadaba su’aasha mudan inan is waydina waxay tahay Jacalyku wa Goorma?, Jacaylku Ma guurka Hortiba mise Wa gadashi? Muxu yahay xidhiidhka labada qof dhex mara intanay is guursan ama waxan ula baxnay wada Sheekaysi? Ma jacaylba mise Wa mala awal?

Aniga doodaydu waxay tahay jacaylku wuxu bilaabma Guurka dabadi anoo soo xujaysanaya Quranka Karimka, Sunada Rasulka (SCW) iyo Dhacdooyinka maalin lahaa.

Iyado ay sida tahay qofkasta wuxu is waydinaya dhawr su’aalod markay doodani timado,  sida Miyanay labada qof u bahnayn inay wakhti wada qaatan intanay go’ankoda wayn gadhin si loo helo reer sugan? Side isku fahmi karan laba qof oon hore u kulmin marka layskugu keeno meel qudha si kadisa?

Wa su’aalo macqula una bahan in ladaraseyo balse intanan jawabta gadhin an dhankale ka eegno, Maxaa sababa in laba qof oo in badan xidhidh laha kukala tagan wax sahlan iyagon gadhin ujedoodi guud, o ah dhacdoyin intena badani markhati ka nahay? Maxa sababay in inta badan waalidken  ay dhisan nolol cidhib dheer iyago intoda badani wada qatay wakhti koban durufaha nololed darted?

Waxan dhamanten markhati ka nahay in walidinten anay haysan fursadaha sheeko wadaga en manta haysano, sida FB, Tell, iyo goobaha faraha badane ee lagu kulmo, balse noloshooda qoysnimo ka dhismo iyo ayatin badnayd teena oo ku dhisan waxan u naqaan naf qaybsi, jacaylki Layla iyo Qays  ama Cilmi iyo Hodan.

Ugu danbaynti waxan talo usoo jeedin laha dhaman cidi nasib u le inay akhrisato maqaalkan inanad wakhti badan ku lumin hasaawe, ado ka duulaya inta dhalinyaro aad taqaan ee wakhti badan siiyey hasaawe kasoo aan midho dhalin basle inad wakhtigaga kubixiso wax midho dhal ah.